मकर संक्रांत हा सूर्य पूजनाचा सण आहे, जाणून घ्या उपवास कसा करावा, शुभ मुहूर्त, पौराणिक पूजनाची पद्धत आणि शुभ मंत्र.
14 जानेवारीच्या रात्री सूर्य मकर राशीत प्रवेश करेल, असे गृहीत धरून 15 जानेवारीला मकर संक्रांतीचा सण साजरा केला जाईल. मकर संक्रांतीपासून उत्तरायणासाठी सूर्यास्त होऊ लागतो, म्हणून याला उत्तरायण सण असेही म्हणतात. मकर संक्रांती हा सूर्य उपासना, ऋतू बदल आणि कापणीचा सण आहे. या दिवशी पूजा कशी करावी, व्रत कसे ठेवावे आणि पूजेचे शुभ मंत्र आणि शुभ मुहूर्त जाणून घेऊया.
मकरसंक्रांतीच्या दिवशी व्रत कसे करावे :- मकर संक्रांतीच्या दिवशी पूजेनंतर गाय आणि गरिबांना दान होईपर्यंत उपवास करावा. या दिवशी पूजेनंतर तीळ आणि गुळापासून बनवलेल्या मिठाईचे वाटप केले जाते.
मकर संक्रांतीचा शुभ काळ:-
दिल्लीच्या वेळेनुसार, सूर्योदय सकाळी 7:15 वाजता होईल आणि सूर्यास्त संध्याकाळी 5:46 वाजता होईल.
- अभिजित मुहूर्त दुपारी 12:09 पासून सुरू होऊन 12:52 पर्यंत असेल.
- विजय मुहूर्त दुपारी 02:16 पासून सुरू होऊन 02:58 पर्यंत राहील.
- संध्याकाळचा मुहूर्त 05:43 पासून सुरू होईल आणि 06:10 पर्यंत राहील.
मकर संक्रांतीची पूजा कशी करावी : मकर संक्रांतीच्या दिवशी सूर्यदेव आपला मुलगा शनिदेवाच्या घरी जातो. म्हणूनच या दिवशी दोघांची पूजा केली जाते. काळे तीळ आणि मोहरीच्या तेलाने शनि महाराजांची पूजा करून सूर्यदेवाला नैवेद्य दाखवला जातो. या दिवशी भगवान विष्णू, माता लक्ष्मी आणि श्रीकृष्ण यांची पूजा करण्याचा विधी आहे. तिळ आणि पाण्याने त्यांची पूजा केली जाते.
स्नान वगैरे करून आपल्या आराध्य देवाची पूजा करावी. श्री हरी विष्णू, लक्ष्मी, श्री कृष्ण किंवा सूर्यदेव यांचे चित्र लाल किंवा पिवळे कापड पसरवून लाकडी मंडपावर ठेवावे. जर चित्र असेल तर ते चांगले स्वच्छ करा. मूर्ती असेल तर स्नान करावे. आता चित्रासमोर उदबत्ती, दिवा लावा. त्यानंतर सूर्यदेवाच्या कपाळावर हळद, कुंकू, चंदन आणि तांदूळ वगैरे लावा.त्यानंतर त्यांना पुष्पहार अर्पण करावा. नंतर त्याची आरती करावी. सोळा प्रकारे पूजा केल्यानंतर आरती करा आणि पूजेनंतर प्रसाद किंवा नैवेद्य (भोग) द्या. प्रत्येक ताटावर तुळशीचे पान ठेवले जाते. मकर संक्रांतीच्या दिवशी सूर्यदेवाला खिचडी, गूळ आणि तीळ अर्पण करा. शेवटी त्यांची आरती करून त्यांना नैवेद्य अर्पण करून पूजेची सांगता होते.
मकर संक्रांतीच्या पूजेचा शुभ मंत्र :-
- ॐ घृ‍णिं सूर्य्य: आदित्य:|
- ॐ ह्रीं ह्रीं सूर्याय सहस्रकिरणाय मनोवांछित फलम् देहि देहि स्वाहा।।
- ॐ ऐहि सूर्य सहस्त्रांशों तेजो राशे जगत्पते, अनुकंपयेमां भक्त्या, गृहाणार्घय दिवाकर:।
- ॐ ह्रीं घृणिः सूर्य आदित्यः क्लीं ॐ ।
- ॐ ह्रीं ह्रीं सूर्याय नमः।
सूर्य अर्घ्य विधी – सूर्याला जल अर्पण कसे करावे.
सूर्य अर्घ्य विधी : सूर्याला जल अर्पण करताना “ओम आदित्य नमः मंत्र किंवा ओम घृणी सूर्याय नमः” या मंत्राचा जप करावा. ध्यानात ठेवा की सूर्याला पाणी देताना तुमचे तोंड पूर्वेकडे असावे. पाण्यात रोली किंवा लाल चंदन वापरा. याशिवाय सूर्यदेवाला लाल फुले अर्पण करणे देखील शुभ मानले जाते.
मकर संक्रांतीच्या दिवशी सूर्याला अर्घ्य दिल्याने अनेक फायदे होतात. तांब्याच्या भांड्यात पाणी भरून त्यात लाल चंदन, रोळी, लाल केराची फुले, अक्षत आणि गूळ टाकल्यास सूर्यदेवाची विशेष कृपा प्राप्त होते आणि कामाच्या दिशेने आत्मविश्वास जागृत होतो. सूर्य हा पित्याचा कर्ता आहे आणि ज्याप्रमाणे वडिलांच्या उपस्थितीने माणसामध्ये आत्मविश्वास निर्माण होतो, त्याचप्रमाणे जेव्हा सूर्याची शीतल किरणे पाण्यासह हृदयावर पडते तेव्हा हृदय मजबूत होते आणि आत्मविश्वास वाढतो. हे सर्व प्रकारचे आरोग्य प्रदान करते.
अर्घ्य अर्पण करताना खालील मंत्राचा जप करा-
‘ॐ ऐहि सूर्य सहस्त्रांशों तेजोराशे जगत्पते।
अनुकंपये माम भक्त्या गृहणार्घ्यं दिवाकर:।।’ (११ वेळा)
‘ ॐ ह्रीं ह्रीं सूर्याय, सहस्त्रकिरणाय।
मनोवांछित फलं देहि देहि स्वाहा: ।।'(३ वेळा)
त्यानंतर हाताच्या तळहातात पाणी घ्या आणि ते आपल्या सभोवती शिंपडा. तुमच्या जागेला तीनदा फिरा आणि प्रदक्षिणा करा. आसन उचलून त्या ठिकाणी नतमस्तक व्हावे.
